Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi Yumuşama Döneminde Dünya Ders Notları

12. Sınıf Çağdaş Türk ve Dünya tarihi ile ilgili ders notlarını sizlerle paylaşmaya devam ediyoruz. Bu yazımızda Yumuşama Döneminde Dünya ve Yumuşama Dönemi Türk Dış Politikası ile ilgili özet ders notlarını bulabilirsiniz.

Yumuşama Dönemi önceki konuların özet ders notları için tıklayınız.

YUMUŞAMA DÖNEMİNDE DÜNYA

Ekonomi: Yumuşama döneminde insan hayatı önemli derecede kolaylaşmıştır. Çamaşır makinesi, telefon, televizyon gibi elektronik aletlerin kullanımı yaygınlaşırken petrol, elektrik, otomotiv sektörlerinde de üretim artışı oldu. enerji kaynağı olarak kömürün yerini petrolün almasıyla dünya ekonomisi hızla büyümüştür. üretim artışıyla birlikte bu ürünleri pazarlama ihtiyacı da doğunca reklam sektörünün önemi gittikçe arttı. ticaretin yaygınlaşmasıyla dünya ticaret hacmi büyüdü.

Bilim-Teknoloji: Dünyanın iki süper gücü ABD-SSCB arasındaki rekabetin uzaya kadar taşındığı yumuşama döneminde bilim ve teknoloji alanında meydana gelen önemli gelişmeler şöyle özetlenebilir;

*SSCB 1957’de ilk uzay aracı Sputnik’i fırlattı

-ABD bir yıl sonra (1958) Havacılık ve uzay dairesi NASA’yı kurarak uzaya ilk uydusunu gönderdi.

-1961’de Rus kozmonot Yuri Gagarin uzaya giden ilk insan oldu

-1969’da ABD’li Neil Armstrong aya ayak basan ilk insan oldu.

-ABD ve SSCB arasındaki bu uzay yarışına İngiltere, Fransa, Japonya ve Çin de katıldı. Ancak bütçelerinin önemli bir kısmını uzay çalışmalarına ayırdıkları için eğitim-sağlık gibi diğer alanlardaki yatırımlar kısıtlanmış oldu.

-1970’de ilk bilgisayar üretildi.

-iletişim sektörü gelişti ve buna bağlı olarak internet ortaya çıktı.

Kültür: ekonomik ve sosyal alandaki gelişmelerle birlikte kültürel anlamda da önemli gelişmeler yaşandı. Şehir hayatı daha cazip hale geldiği için köylerden kentlere yapılan göçler hızla arttı.

-Kadınların eğitim düzeyi arttı.

-Heavy metal gibi yeni müzik türleri doğdu.

-resim ve mimari gelişti

-Olimpiyat oyunları, Dünya kupası, Akdeniz oyunları gibi önemli uluslararası spor faaliyetleri, organizasyonları düzenlendi.

YUMUŞAMA DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI

yumuşama dönemi Türk dış politikası Kıbrıs meselesi, Ege Adaları sorunu ve Ermeni sorunu konularından oluşuyor.

1) Kıbrıs Meselesi: Kıbrıs 1571’den beri Osmanlı hakimiyeti altında iken Osmanlı Devleti’nin dağılma döneminde imzalanan 1878 Berlin Antlaşması ile geçici olarak İngiltere’ye bırakılmış ancak bu geçici durum I. Dünya Savaşı’nda kalıcı hale gelmiş yani İngiltere 1914 yılında Kıbrıs’ı ilhak etmiştir. yani kendi topraklarına katmıştır.

Yunanistanla Türkiye arasında 1930’larda başlayan dostluk ilişkilerine büyük darbe vuran Kıbrıs meselesi konusunda iki önemli terimi bilmek gerekiyor. Bunlar Enosis ve Eoka’dır;

-Enosis: Rumların megalo idea yani büyük Yunanistan hayali çerçevesinde Kıbrıs’ı Yunanistan’a katma amacına enosis denir.

-Eoka: enosis’i gerçekleştirmek adına Kıbrıs Rumlarının İngiliz sömürge idaresine karşı 1950’lerde kurdukları örgüte verilen isimdir. Lideri Yorgo Grivas’tır. Enosis’i gerçekleştirme uğruna Kıbrıs’taki İngilizlere terör faaliyetleri düzenleyen Eoka, İngilizlerin bölgeden çekilmesiyle bu faaliyetlerini Kıbrıs Türkleri’ne uygulamaya başlamıştır.

1959 yılında Türkiye-Yunanistan arasında yapılan Zürih Antlaşması ile Kıbrıs’ta bağımsız bir cumhuriyet kurulmasına karar verilmiş, 1959 Londra Antlaşması ile de bu durum tekrar onaylanmış, 1960 yılında da bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti ilan edildi. yeni bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanlığı gçrevine Rum Makarios, yardımcılığına da Türk Fazıl Küçük getirildi.

Buna rağmen olayların arkası kesilmedi. Rumların amacı Türklerin Kıbrıs’tan tamamen çıkarılmasıydı. Eoka terör örgütünün Türklere karşı bitmeyen tedhiş (korkutma) faaliyetlerine Türkler de 1955’te kurulmuş olan Türk Mukavemet Teşkilatı ile karşı koymaya çalıştı.

Rum çeteler Türk köylerini yakıyor, onları göçe zorluyordu. 24 Aralık 1963’te “Kanlı Noel” denilen ve 24 Türk’ün şehit edildiği olay üzerine Türk savaş uçakları Lefkoşa üzerinde ilk uyarı uçuşunu yapmıştır. Rum çetelerinin saldırılarının devam etmesi, BM Barış Gücünün de bu saldırıları engelleyememesi üzerine 1964’te Türk uçakları Rum mevzilerini bombaladı. 1967’de de Kıbrıs’ta Geçici Türk Yönetimi kuruldu.

Enosis’in bir an önce gerçekleştirilmesini isteyen EOKA, Yunanistanın da desteğini alarak 1975’te Cumhurbaşkanı Makarios’a darbe yaparak Kıbrıs Elen Cumhuriyetini ilan ettiler. bu gelişme üzerine Türkiye, Kıbrıs Türklerinin güvenliği adına Kıbrıs Barış Harekatını başlattı. (20 temmuz 1974). bu harekat ile adanın bir bölümüne hakim olan Türkiye, BM’nin ateşkes çağrısına uyarak harekatı durdurdu. Bundan sonra Türkler kuzeyde, Rumlar güneyde yerleşti. 15 kasım 1983’te KKTC kuruldu.

2) Ege Adaları meselesi: Yunanistan’ın Ege adalarının tamamına hakim olmak amacıyla 1974’ten itibaren yaptığı girişimler Ege Adaları sorununu ortaya çıkarmıştır.

a) Ege adalarının silahlandırılması: Yunanistan’ın 1963’ten itibaren Türkiye kıyılarına yakın adalar ile Meis ve On İki Ada’yı Lozan’a aykırı olarak silahlandırmaya başlamasıyla çıkan sorundur.

b) Kıta Sahanlığı Sorunu: Kıta Sahanlığı, kara sularının bitişinden itibaren deniz altında devam eden kısımdır. Yunanistan’ın Ege Denizi’nde şirketlere petrol arama ruhsatı vermesine karşılık Türkiye’nin de kendi kıta sahanlığında petrol arama ruhsatı vermesi bu sorunu ortaya çıkardı. (1973). sonuç olarak Bern Deklerasyonu ile taraflar Ege Denizi’nde kıta sahanlığı ile ilgili hiçbir faaliyette bulunmamayı kabul etti.

c) Kara sularının 12 mile çıkarılması sorunu: Lozan’a göre 3 mil olan kara sınırı daha sonra Yunanistan ve Türkiye tarafından karşılıklı 6 mile çıkarıldı. Ancak Yunanistan bu sınırı 12 mile çıkarmaya çalıştı. Ege Denizi’nde uluslararası sular %49, Yunanistan suları %43, Türkiye’nin %7’dir. sınırın 12 mile çıkarılması durumunda Yunanistan suları sınırının %64’e çıkacağını düşünürsek durumun ciddiyeti daha iyi anlaşılır. zira böyle bir durumda Yunanistan Ege’nin yarısından fazlasına hakim olacaktı. Bu da Türk gemi ve uçaklarının Ege’den Akdeniz’e çıkışlarının sınırlanması, Batı Anadolu ve Boğazların savunmasının tehlikeye girmesi demekti. nitekim Türkiye böyle bir durumu kesinlikle kabul etmeyeceğini aksi takdirde savaş çıkacağını bildirdi.

3) Ermeni Sorunu: Ermeni meselesinin uluslarası anlamda ilk kez ortaya çıkışı 19. yy.a kadar uzanır. 93 Harbi denilen 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşının ardından imzalanan Berlin Antlaşması’nda Osmanlı Devleti’nin Ermenilere geniş haklar verilmesi, onlara yönelik ıslahat yapılması maddesi eklenmiş ve böylece Ermeni Meselesi resmiyet kazanmıştır.

Ermenilerin sözde soykırım iddialarının temel amacı Türkiye’den toprak ve tazminat alarak büyük Ermenistan hayalini gerçekleştirmektir. bu amaçla Ermeniler ASALA denilen terör örgütünü kurmuşlardır. (1973-1994) 1973’ten itibaren Türk diplomatlarını katletmişler, toplam 35 Türk’ü şehit etmişlerdir. ASALA terör örgütü Avrupa Devletleri’nin desteklerini çekmesi sonucu faaliyetlerine son vermek zorunda kalmıştır.