Wilson İlkeleri (Prensipleri) Nedir? Wilson İlkelerinin Amacı Nedir?
Wilson ilkeleri 8 Ocak 1918 tarihinde ABD Başkanı Woodrow Wilson tarafından yayınlanan ilkelerdir. ABD Başkanı Wilson I. Dünya Savaşı’nın ardından tüm dünyada geçerli olacak bir barış ortamının sağlanması ve bu barışın kalıcı olması amacıyla 14 ilkeyi yayınlamıştır. bu ilkeler I. Dünya Savaşı sonrası yapılacak olan barışın esaslarını içerir niteliktedir. 14 maddeden oluşan ilkeler şöyledir;
1-Galip devletler yenilen devletlerden toprak ve savaş tazminatı almayacak.
2-Devletlerarası antlaşmalarda açık diplomasi esası uygulanacak.
3-Karasuları dışındaki denizlerde tam serbestlik sağlanacak
4-Uluslar arası ekonomik engeller kaldırılacak ve devletler arasında eşitlik sağlanacak
5-Silahlanmanın azaltılması yolunda karşılıklı güvenceler verilecektir.
6-Rusya,Belçika,Romanya,İtalya,Sırbistan,Karadağ ve Romanya’nın sınırları tekrar saptanacak
7-Devletlerarası anlaşmazlıkları barış yoluyla çözecek uluslararası bir örgüt kurulacak ( Bu maddeyle dünya barışını sağlayacak bir “Milletler Cemiyeti”nin kurulması istenmiştir ve 1921 yılında Milletler Cemiyeti kurulmuştur. Bu madde Wilson Prensiplerinin uyulan tek maddesidir. Savaş uluslararası meselelerin çözülmesinde araç olmaktan çıkarılmak istenmiştir.)
8-Boğazlar bütün ulusların ticaret gemilerine açık olacak.
9-Osmanlı İmparatorluğu’nda Türklerin oturduğu bölgelerin egemenliği sağlanacak; diğer bölgelerdeki uluslara da kendilerini geliştirme hakkı verilecektir.
NOT: bu maddeyle Osmanlı Devleti’nin varlığını devam ettireceği ancak parçalanacağı işareti verilmiştir. ayrıca bu madde azınlıklar için ilham kaynağı olmuştur.
10-Alses Loren Fransa’ya geri verilecektir
itilaf devletlerinin tümü ABD’yi karşılarına almak istemedikleri için Wilson prensiplerini kabul ettiklerini bildirmişlerdir. ancak ne var ki Wilson’un amacı gerçekleşmemiş, dünyadaki barış ortamı kalıcı olamamıştır. örneğin 1. maddedeki “yenen devletlerin yenilen devletlerden savaş tazminatı almayacak” ilkesi yeni sömürgeler edinilmesine karşı çıksa da I. Dünya Savaşı’ndan sonra imzalanan barış anlaşmaları bu maddeye aykırı olmuştur.
İtilaf Devletleri her ne kadar kabul ettiklerini bildirdilerse de Wilson İlkeleri itilaf devletlerinin çıkarlarına ters düşmüştür. bu nedenle maddeleri kendi çıkarlarına uygun biçimde yorumlama yoluna gitmişlerdir. örneğin sömürgeye karşı olan Wilson ilkelerine karşılık sömürgeciliğin yerine manda ve himaye sistemini ortaya atmışlardır. Savaştan sonra prensiplerine uyulmadığını gören ABD belli bir dönem Avrupa siyasetinden çekildi.
Özetlemek gerekirse kalıcı bir dünya barışını öngören Wilson prensipleri amacına ulaşamamış, 1939 yılında II. Dünya Savaşı’nın patlak vermesi bu ilkelere uyulmadığının en büyük göstergesi olmuştur.