Uygur Edebiyatı Hakkında Bilgi

UYGUR EDEBİYATI:

Uygurlar 745 yılında Göktürk hâkimiyetine son vererek Büyük Türk Hakanlığını temsil etmeye başlamışlardır. Yüzyıl süren bir hâkimiyetten sonra Kırgızlar tarafından Orhun bölgesinden çıkartılırlar. Orhun bölgesinden sürülen Uygurlar Tarım havzasına göçerler. Önce Maniheizm sonra Budizm’i kabul ederler. Uygurlardan günümüze ulaşan metinler tabiatıyla dini tercümelerden ibarettir. Bu tercümeler Çince, Sanskritçe, Tibet ve Soğdak dilinden yapılan tercümelerdir. Tercümeleri bize ulaştıran metinlerin Göktürk, Uygur alfabeleriyle yazıldığı görülür. Lakin yaygın olarak kullanılan yazı Soğdak alfabesinden türetilmiş olan Uygur alfabesidir. Bu metinlerde dikkati çeken en önemli taraf Altay aliterasyonunun (mısra başı kafiye) bulunmasıdır.

İlk şairin adı Alpunçur Tigin’dir. Bu şairden günümüze 2 şiir ulaşmıştır. Biri aşk ve sevgi üzerinedir.

Burkancı (Buda dini etrafında söylenen metinler) edebiyattan isimlerini bildiğimiz bazı şairler ise Pratyaya-Şiri Ki-ki, Asung Tutung, Çi Suya Tutung, Kalın Keyşi’dir. Burkancı edebiyata ait metinlerin ekseriyeti çatiklerdir. Çatikler, buda hayatlarından birini anlatan menkıbelerdir.

Burkan metinlerinden en önemlileri 8 Yüknek, Prens Kalyanam Kara ve Papam Kara’dır. Bu metinlerin elde edildiği bölge Uygur bölgesi Bin Buda mağarasıdır.