Razınihan ve Mahfiruze Hikâyesi (İnceleme ve Özet)
- Olay örgüsü; hikâyenin temeli, kaynağı, konusu nedir?
Razınihan ile Mahfiruze Hikâyesi
Kandehar Valisi Şevket Nümâ ve Katibi Yakub Beyin çocukları yoktur. Bu sebepten ikisi de büyük üzüntü çekerler. Bu iki kişi, kerelerinin dağılması için seyahate çıkarlar.
Bunları yolda Hazreti Hızır karşılar, dertlerini bilip dermanını söyler. Çocuklarının olması için bir cami ve çeşme yaptırmaları gerekmektedir. Cami ve çeşme yapılınca Yakup Beyin hanımı hamile kalır. Vakti gelince de çocuk doğar.
Çocuğun doğum haberi üzerine büyük eğlenceler yapılır. Çocuk büyür, ad konulacağı zaman Hazreti Hızır gelir ve çocuğun adını Razınihan koyarak ortadan kaybolur.
Razınihan, bir gece Yasin-i Şerif okuyarak yatar. Rüyâsında aksakallı bir zat; “Bir kız seveceksin, o senin kısmetindir” der ve kaybolur. Bu esnada çocuk, okula gitmektedir. Hocasına rüyâsını anlattığında hocası; “Böyle rüyâ olmaz. Kız zamanı değil, dersine çalış” derse de bir başarı elde edemez. Ertesi gece aynı zat (Hazreti Hızır), yanında bir kızla Razınihan’ın rüyasına girer; “kısmetin bu” diyerek aşk bâdesini iki sevgili arasında paylaştırarak içirir.
Rüyâda görülen bu kız, Hint padişahının kızıdır ve ismi de Mahfiruze’dir. Sabah olunca Razınihan’ın hasta olduğu haberi ailesine ulaştırılır. Fakat, onun derdine kimse çare bulamaz. Ancak, kahveden âşıklar getirilince Razınihan, onları dinler ve kendisi de söylemeye başlar. O zaman durum anlaşılır.
Razınihan, lalasıyla Ruşen yaylasında gezerken meclis, Hint padişahına mektup yazarak kızı ister. Diğer tarafta Mahfiruze de Razınihan’ın aşkıyla yanıp tutuşmaktadır. O da durup dururken şiir söylemeye başlayınca babasının dikkatini çeker ve kızının durumunu annesine sorar. Annesi, kızını ne kadar sıkıştırırsa da bir cevap alamaz.
Bu arada seyyah şair, Hint padişahının âşıkları, şairleri sevdiğini duyup yazdığı bir şiiri padişaha gönderir Mahfiruze ise, bu şiire bir nazire yazıp şaire geri yollar.
Hint padişahının sarayında bu işler olurken Kandehar elçisi, mektup ve hediyelerle saraya gelir. Meclis, oğlanın kendi ülkelerine gelmesi şartıyla kızı verebileceklerini elçiye bildirir. Razınihan’ın babası mektubu okuyunca “Benim oğlum bir tanedir” diyerek harp etmek ister.
Olanların sebebini kendinde gören Razınihan, kan dökülmemesi için babasına yalvarırsa da bir netice elde edemez. Fakat az da olsa babasını sakinleştiren Razinihan, Hint Padişahına da mektup yazarak durumdan haberdar eder. İki taraf arasında savaş hazırlıkları sürerken Razınihan’ın babası rüyâsında Hazreti Hızır’ı görür. Onun; “Oğluna izin ver, gitsin” demesi üzerine daha fazla direnemeyen baba, oğlunu Hint padişahının ülkesine gönderir.
İki hizmetkârla yola çıkan Razınihan, Ahsankale, Bağdat gibi yerlerde saz çalıp türkü söyleyerek Hint ülkesine ulaşır. Hint ülkesinde bir kocakarıya misafir olan Razınihan, karıyı Mahfiruze’ye gönderir.
Kendisini âşık olarak tanıtan Razınihan, bir gün saraya çağırılır. Delikanlının güzel şiirler okuduğunu gören padişah, onu “Has şairi” yapar. Kız ise, gizli gizli meclisleri dinlemektedir, fakat bir gün dayanamaz ve Razınihan’a sarılır.
Durum hemen padişaha bildirilir ve delikanlının başının vurulması emredilir. Babasına yalvaran Mahfiruze de elleri ayakları bağlanarak zindana atılır. Cellatın acıması üzerine Razınihan, idamdan kurtulur ve elleri ayakları bağlanarak zindana konulur. İki sevgili günlerini zindanda geçirirlerken kendilerine aşk şarabı içiren ihtiyarı görürler. Elindeki baston ile duvara vuran ihtiyar, duvarı yıkar ve üç kişi beraber dışarı çıkarlar. İhtiyar gençlere; “Gözlerinizi kapyın der” der, kaparlar; “Açın” der, açarlar ve kendilerini Kandehar’da bulurlar. O anda Hazreti Hızır, ortadan kaybolur.
Kandehar halkı iki âşığa kırk gün kırk gece düğün yapar ve onları muratlarına erdirirler.
Olay örgüsü bu şekildedir. Hikâyenin konusu ise çocuğu olmayan birine çocuk verilmesi, daha sonra Hazreti Hızır tarafından bu çocuğun başka bir çocukla aşk badesi içirilerek birleştirilmesi ve birbirlerine kavuşmakta zorluklar yaşamaları sonunda ise Hazreti Hızır’ın yardımı ile birbirlerine kavuşmaları.
Kaynağı; Arap, Fars ve Hint coğrafyasıdır. Fuat Köprülü’ye göre İran an’anesinden geçen ekseriyetle dini olmayan ve bazen zâhiri bir İslâmi renge boyanmış mevzular denilebilir.
Şahıs Kadrosu:
Baş Kahramanlar
Razınihan: Hikâyenin başkahramanıdır. Âşık olan kişidir. Âşkından ölümü göze almıştır
Mahfiruze: Âşık olunan kişidir. Fakat Mahfiruze’de âşıktır ve zindana hapsolmayı göze almıştır.
Hz. Hızır: Ak sakallı ihtiyardır, gençleri kavuşturmak için uğraşır. Dini bir semboldür.
Yakup Bey: Razınihan’ın babasıdır. Tek çocuğu Razınihan olduğu için ondan ayrılmak istemez.
Hint Padişahı: Mahfiruze’nin babasıdır. Kötülük yapmasına karşın âşıklar kavuşur.
Yardımcı Karakterler
Razınihan’ın Hocası: Razınihan’a ders veren kişidir. Kız konusunda Razınihan hocasının sözünü dinlememiştir.
Kocakarı: Razınihan tarafından Mahfiruze’ye gönderilen kişidir. Aynı zamanda ona misafir olmuşlardır ve âşıklar arasında bağ kurmuştur.
Lala: Razınihan’ın bakıcısıdır.
Cellad: Acıyarak Razınihan’ı idam edilmekten kurtarır.
Hint Padişahı’nın Karısı: Mahfiruze’den bilgi almaya çalışır.
Âşıklar, saz şairleri vb.: Akıcılığı sağlamak için kullanılan öğelerdir.
Zaman:
Zaman konusunda net bir bilgi verilmemektedir.
Mekân:
Farklı mekânlar kullanılmıştır. Bunlardan başlıcaları Kandehar Kalesi, Hint Ülkesi’dir.
Az olarak da Ruşen yaylası, Ahsankale ve Bağdat yerleri kullanılmıştır.
Bakış Açısı:
Burada bize 3. Bakış açısı ile anlatım yapılmıştır. Anlatılan şeyler dışarıdan bakılarak anlatılmış ve her şey detaylı olarak verilmiştir.
Üslûp:
Sade bir anlatım söz konusudur. Ağır kelimeler ve sanatlı anlatım yoktur. Akıcılık bozulmamış ve hikâye inceleme metotlarına göre anlatılmıştır.
Motif Yapısı;
Çocuk sahibi olmayan Vali ve Kâtibin seyahate çıkması.(Gurbete gidiş ve dönüş, Çocuk sahibi olmayan kahramanlar)
Hz. Hızır’ın yolda karşılarına çıkması.(Pirin mucizeleri, Evlat sahibi olma, Pirin nasihati)
Hz. Hızır Yakup beyin çocuğuna ad vererek kaybolur. (Çocuğa ad verilmesi)
Razınihan’a rüyasında bir ihtiyar aşık olacağını söyler. (Reâlist Rüyâ)
Hz. Hızır Razınihan’ın babasının rüyasına girer. (Reâlist Rüyâ)
Razınihan ile hizmetkârı Hint ülkesine gider. (Gurbete gidiş)
Razınihan ile Mahfiruze gözlerini açıp kapayıncaya kadar Kandehar’a varır. (Kerametler)
Razınihan bir rüya görerek vakti gelince bir kıza aşık olacağını öğrenir. (Geleceği önceden takdir edilen kahraman)
Hazreti Hızır bastonu ile duvarı yıkarak iki aşığı kurtarır. (Yardımcı yaşlı adam)
Razınihan Hindistan’a gidince kocakarının yardımı ile Mahfiruze’ye haber gönderir. (Yardımcı Kadın)
Hz. Hızır iki aşığa bade verir. (Yardımcı Mukaddes adam)
Mahfiruze Razınihan’a sarılınca Padişah Razınihan’ın öldürülmesini emreder. (Ölümle cezalandırma)
Padişah Razınihan ile Mahfiruze’yi zindana hapseder. (Zindana Hapsetme)
Hint Padişahı, Razınihan’ın öldürülmemesi için yalvaran kızını zindana attırması. (Esirlikten kurtulma)
Bade içtikten sonra Razınihan ile Mahfiruze birbirine aşık olur. (Aşık olma)
Rüyasında gördüğü Mahfiruze’ye aşık olması. (Rüyâda aşık olma)
Razınihan bir mektup yazarak Hint padişahının kızını ister. (Dünür olma)
Razınihan’a kızın verilebilmesi için onun Hint ülkesine gelmesi istenir. (Evlenme şartları)
Razınihan Yasin-i Şerif okuyarak yatar. (Namaz)
Mesajlar, fikirler:
Hikâye bir aşk hikâyesidir. Mesaj ve fikir yoktur.