üç kıtada nam salmış, fetihten fetihe koşmuş Osmanlı Devleti’nde askeri teşkilatın büyük bir önemi vardı. bu teşkilatın oluşumunda Anadolu Selçuklu Devleti, Memluk ve İlhanlı etkisi görülür. Osmanlıların büyümeye başlaması ve beylikten devlete geçmesiyle birlikte düzenli orduya olan ihtiyaç artmış ve Osmanlı Devleti’nin ikinci padişahı Orhan Bey tarafından yaya (piyade) ve müsellem (atlı) dediğimiz ilk düzenli birlikler oluşturulmuştur. daha sonra Rumeli’ye geçişle birlikte bu ordunun da yetersiz kalması sonucu I. Murat tarafından 1362 yılında Kapıkulu ocakları kurulmuştur. bunlar sürekli askerlerdir. Tanzimat Devrinde askerlik “vatan görevi” olarak kabul edilmiş ve askerlik süresi 5 yıl olmuştur.
Osmanlı ordusunun askeri teşkilatı 3 ana kola ayrılır. Bunlar: kapıkulu askerleri, eyalet askerleri ve yardımcı kuvvetlerdir. işte Osmanlılarda askeri teşkilat yapısı;
| A.KAPIKULU ASKERLERİ | B.EYALET ASKERLERİ | C. YARDIMCI KUVVETLER | |
| KAPIKULU YAYALARI | KAPIKULU ATLILARI | 1.Tımarlı Sipahiler | savaş zamanında Osmanlı Devleti’ne bağlı Kırım, Eflak-Boğdan gibi bölgelerin takviye kuvvet olarak gönderdiği kuvvetlerdir. |
| 1. Acemi Oğlanlar Ocağı | 1.Sipahi | 2.Akıncılar | |
| 2. Yeniçeriler | 2.Silahtar | 3.Azaplar | |
| 3. Cebeciler | 3.Sağ Ulufeciler | 4.Deliler | |
| 4. Topçular | 4.Sol Ulufeciler | 5.Gönüllüler | |
| 5. Top Arabacıları | 5.Sağ Garipler | 6.Beşliler | |
| 6. Humbaracılar | 6.Sol Garipler | 7.Yayalar | |
| 7. Lağımcılar Ocağı | 8.Müsellemler | ||
| 8. Sakalar | |||
1. KAPIKULU OCAKLARI:
savaş esirlerinin beşte birinin düzenli ordu için yetiştirilmek üzere ayrılması yani “pençik usulü” ile oluşturulmuştur. kapıkulu ocaklarının kurulmasının ardından bu ocakların devamlılığını sağlamak için devşirme usulü getirildi. devşirme usulüyle hıristiyan ailelerin çocukları küçük yaşta devlet tarafından alınarak müslüman ailelerin yanına verilir, islami kurallara göre yetiştirilir, gelenek ve görenekler öğretilir; bu temel eğitimi aldıktan sonra da Acemi Oğlanlar ocağına gönderilirler ve askeri eğitimden geçirilirlerdi.
A) KAPIKULU PİYADELERİ
-Acemi Oğlanlar Ocağı: Kapıkulu ocaklarına asker yetiştirmek için kurulmuştur. devşirilen çocuklar buradaki askeri eğitimlerini aldıktan sonra başarılı olanlar Enderun mektebine gönderilirdi. diğerleri ise kapıkulu ocaklarına dağıtılırdı. Acemilerin osmanlı ordusundaki mevcudu ortalama 8000 kadardır.
-Yeniçeri Ocağı: Kapıkulu ocakları arasında en önemlisi yeniçeri ordusudur. osmanlı ordusundaki sayıları ortalama 12 bin kadardır. öncelikli görevleri padişahı ve başkenti korumaktır.hazineden üç ayda bir ulufe adıyla maaş alırlar, taht değişikliklerinde ise cülus bahşişi alırlardı. yeniçerilerin 40 yaşında emekli olana kadar evlenmeleri yasaktı. Yeniçeriler ilerleyen dönemlerde gittikçe bozulmuş, ekonomik sebeplerle sürekli ayaklanma çıkararak devlete zarar vermişlerdir. Genç Osman yeniçeri ocağını kaldırmak istediği için öldürülmüş, II. Mahmut tarafından yeniçeri ocağı ancak 1826 yılında kaldırılmış, bu olay tarihe Vaka-yı Hayriye (hayırlı olay) olarak geçmiştir.
-Cebeciler: görevleri yeniçerilerin silah ve zırhlarını yapmaktı.
-Topçular: top döker ve topları kullanırlardı. top arabacıları ocağı da topları taşırdı.
-Humbaracılar: havan topu ve humbara dediğimiz gülleleri hazırlar ve kullanırlardı.
-Lağımcılar: Kale kuşatmalarında, hendek kazarak veya fitil döşeyerek surları yıkan teknik bir sınıftı.
-Sakalar: Kapıkulu askerlerinin sularını taşırdı.
B) KAPIKULU SÜVARİLERİ
Kapıkulu süvarileri derece ve maaş açısından yeniçerilerden üstün sınıftır. osmanlı ordusundaki sayıları ortalama 8000 bin civarıdır. Sipahi ve silahtarlar savaşta padişahın çadırını korurdu. sağ ve sol ulufeciler saltanat sancaklarını korurdu. sağ ve sol garipler ise hazineyi korurlardı.
2. EYALET ASKERLERİ:
a) Tımarlı Sipahiler: tamamı Türklerden oluşan atlı birliklerdir. dirlik arazi sahipleri tarafından yetiştirilir, beslenirlerdi ve Yeniçeriler gibi devlet hazinesinden maaş almazlardı. görevleri sağ-sol kanatlarda durarak orduyu yanlardan gelecek saldırılardan korumaktı. Tımarlı sipahiler yükselme devrinin sonlarına kadar devletin, ordunun en önemli gücüydü. osmanlı ordusundaki sayıları ortalama 150 bin civarıdır. kapıkulları gibi hazineden maaş almadıkları için devlete önemli bir yükleri de yoktu.
b) Akıncılar: hafif süvari kuvvetleridir. sınır boylarında oturan Türklerden oluşur. keşif yapar, düşmanı oyalarlardı.
c) Azaplar: gönüllü kuvvetlerdir.
bunlar dışında deliler düşmana korkusuzca saldırmaları nedeniyle deli denilmiştir. gönüllüler sınır şehirlerini korur, beşliler sınır kalelerini korur, yaya ve müsellemler ise ordunun önünden giderek yol ve köprüleri onarırlardı.
yukarıda da belirttiğimiz gibi ilerleyen dönemlerde ordudaki bozulmalar sebebiyle, diğer bir çok alanda olduğu gibi askeri alanda da ıslahat hareketlerine girişilmiş, Avrupa örnek alınarak askeri alanda yenilikler yapılmıştır. yeniçeri ocağının 1826’da kaldırılmasının ardından Asakir-i Mansıre-i Muhammediye kurulmuştur. bunun dışında topçu, humbaracı ocakları, hendesehane, nizam-ı cedit ordusu, sekban-ı cedit ocağı, eşkinci ocağı kuruldu.