Osmanlı Devleti yükselme dönemi 1453 İstanbul’un Fethi’den 1579 yılına kadar olan dönemi kapsamaktadır. Bu döneme yükselme dönemi denmesinin en önemli nedeni Osmanlı Devleti’nin İstanbul fethiyle başlayan “imparatorluğu” ve genişleyen sınırlardır. (Osmanlı Devleti kuruluş dönemi hakkında bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Yükselme Dönemi Padişahları:
-Fatih Sultan Mehmet (1451 – 1481)
-II. Bayezit (1481 – 1512)
-Yavuz Sultan Selim (1512 – 1520)
-Kanuni Sultan Süleyman (1520 – 1566)
-II. Selim (1566 – 1574)
FATİH SULTAN MEHMET (II. Mehmet) DÖNEMİ (1451 – 1481)
Fatih Sultan Mehmet hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
II. Mehmet’in İstanbul’u fethetmesiyle tarihin akışı değişmiştir desek abartmış olmayız. Zira İstanbul’un fethedilmesiyle;
-1058 yıllık Bizans yıkıldı
-Osmanlı Devleti yükselme dönemine girerek imparatorluk haline geldi
-İstanbul başkent oldu.
-Karadeniz ticaret yolları Osmanlıların eline geçti
İstanbul’un fethinin dünya tarihi açısından etkileri ise şöyle sıralanabilir;
-Ortaçağ kapandı, yeniçağ başladı
– Avrupa’da tarihin en önemli iki gelişmesi Rönesans ve Coğrafi keşiflere yol açtı. Zira İstanbul’un fethedilmesi ve Bizans’ın yıkılmasıyla buradan kaçan Rum bilim adamları İtalya’ya yerleşti ve burada Rönesans’ın başlamasına neden oldu. Ayrıca önemli ticaret yollarının Osmanlıların eline geçmesi yani “Müslümanların” eline geçmesiyle Avrupa, alternatif ticaret yolları arayışına girdi. Bu da Coğrafi Keşiflerin başlangıcı oldu.
İstanbul’un Fethiyle ilgili ayrıntılı bilgi için ; İstanbul’un Fethi
Rönesans hakkında bilgi için; Rönesans
Coğrafi Keşifler hakkında bilgi için; Coğrafi Keşifler
Fatih’in Anadolu’daki Faaliyetleri:
Anadolu faaliyetlerin temel amacı Anadolu türk birliğini sağlamaktır.
-Cenevizliler’den Amasra, Candaroğullarından Sinop ve Kastamonu, Karamanoğullarından Konya ve Karaman alındı.
-Trabzon Rum imparatorluğuna son verildi.
Otlukbeli Savaşı (1473): Akkoyunlularla yapılan bu savaşı Osmanlılar kazandı. Uzun Hasan’ın kendi liderliğinde Türk siyasi birliği sağlamak istemesi, Anadolu’ya hakim olmak istemesi nedeniyle yapılmıştır. Savaşı Osmanlıların kazanmasıyla Doğu Anadolu Osmanlıların eline geçti ve Akkoyunlular dağılış sürecine girdi.
Fatih’in Batı’daki Faaliyetleri:
Sırbistan, Mora, Eflak, Bosna Hersek ve Arnavutluk alındı. Böylece Balkanların fethi sağlanmıştır.
Denizlerdeki Gelişmeler:
-Venedikle 16 yıl süren savaşlar yapıldı. Hıristiyan birliğini parçalamak ve ticareti geliştirmek amacıyla Venediklilere ilk ticari imtiyazlar verildi.
-Ege Adaları alındı.
-1475’te Kırım alındı. Böylece Karadeniz ticaret yolları denetim altına alındı ve Karadeniz Türk gölü oldu. Bu durum da coğrafi keşiflere sebep oldu.
-İtalya’dan Otranto kenti alındı. Ancak Fatih’in ölmesiyle geri kaybedildi.
Fatih Dönemi Diğer Gelişmeleri:
-Kanunlar toplatılarak Kanunname-i Ali Osman çıkarıldı. Bu kanunla devletin bekası adına kardeş katli vacip kılındı.
– divan başkanlığını padişah yerine sadrazamın yapmasına karar verildi.
-Fatih Camii ve Sahn-ı Seman medreseleri yapıldı.
-ilk altın para basıldı
-şehzadelerin sancağa çıkması gelenek haline getirildi.
-padişah kızlarının beylerbeyleri ile evlenmesi yasaklandı.
-Enderun mektebi açıldı
-Vezir sayısı arttırıldı.
-Topkapı Sarayı yapıldı.
II. BAYEZİD DÖNEMİ (SOFU) (1481-1512)
Cem Sultan Olayı: II. Bayezid döneminin en önemli olayıdır. 14 yıl süren bir sorundur. Cem sultan abisi Bayezid’e isyan etmiş ancak başarısız olunca Memluklere sığınmıştır. Daha sonra tekrar ayaklanmış yine başarısız olunca bu kez Rum şovalyelerine sığınmış, oradan papaya gönderilmiştir. Cem sultan Avrupa’da ölmüştür.
Cem Sultan olayının pek çok zararı olmuştur. İç sorun iken dış sorun haline gelmiş, Osmanlı’da fetihler durmuştur. bu dönemde ayrıca;
-Karamanoğullarına son verildi
-Memluklerle 6 yıl süren savaşlar yapıldı.
-Venediklilerle yapılan savaş kazanılarak Modon, Koron, İnebahtı ve Navarin alındı.
-Kili ve Akkerman alınarak Boğdan’ın fethi tamamlandı.
-Şah İsmail tarafından Safevi Devleti kuruldu ve Anadolu’da Şahkulu İsyanı çıktı. (1511). Zor da olsa bastırılabilmiştir. Şii kökenli bir ayaklanmadır. Şahkulu isyanının zorlukla bastırılması sonucu Bayezid’in yetersizliğinin ortaya çıkması, ardından şehzade Selim’in isyan etmesi sonucunda Yavuz Selim tahta geçmiştir.
YAVUZ SULTAN SELİM (I. SELİM) DÖNEMİ (1512-1520)
Yavuz Sultan Selim hakkında ayrıntılı bilgi için; http://bilgibirikimi.net/2011/06/04/osmanli-imparatorlugunun-ilk-halifesi-yavuz-sultan-selim-nasil-bir-padisahtir-hangi-donem-saltanat-surmustur/
Yavuz Sultan Selim Karıştıran savaşı ile yeniçerilerin de desteğini alarak tahtı babasından zorla almıştır. tüm seferlerini doğuya yapmıştır. Bunun nedeni İslam dünyasının tek lideri olmak istemesidir. Bunun için de safevi ve memluklerle savaşmıştır.
-1514’te Şah İsmail liderliğindeki Safevilerle yapılan Çaldıran savaşı kazanıldı.
-1515 Turnadağ savaşı ile Dulkadiroğulları ve Ramazanoğulları alındı. Böylece Anadolu Türk birliği kesin olarak sağlandı.
Mercidabık (1516) ve Ridaniye Savaşı (1517): Mısır’da bulunan Memluklerle yapılan bu savaşları Osmanlılar kazandı. Böylece; memluklar yıkıldı, Yavuz Selim İslam dünyasının tek lideri oldu, halifelik kurumu Osmanlılara geçti bu da Osmanlıların teokretik yapıya girmesine neden oldu, baharat yolu denetim altına alındı, mısırdaki kutsal emanetler istanbula getirildi, Suriye Filistin Kudüs Lübnan mısır Osmanlıya katıldı
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİ (1520-1566)
Sultan Süleyman hakkında ayrıntılı bilgi için; http://bilgibirikimi.net/2011/05/15/kanuni-sultan-suleyman-muhtesem-suleyman-kimdir-hangi-donemde-yasamistir-nasil-bir-imparatordur-neler-yapmistir/
Sultan Süleyman, batılıların deyimiyle Muhteşem Süleyman en uzun süre tahtta kalan Osmanlı padişahıdır. Kardeşi olmadığı için taht kavgası yaşamadan sorunsuz olarak tahta geçen Süleyman döneminde Osmanlı devleti en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
Dönemin iç isyanları: bu dönemde daha çok şii isyanları çıkmıştır.
-Canberdi Gazali İsyanı (1521), Vezir Ahmet Paşa İsyanı (1524), Baba Zûnnun İsyanı (1526), Kalendereoğlu İsyanı (1527), Molla Kâbız İsyanı (1527), Seydi ve İnciryemez İsyanları (1529)
Batıda Gelişmeler:
-Belgrad alındı. Böylece orta Avrupa kapıları Osmanlılara açıldı (1521)
-Macaristanla yapılan Mohaç Savaşı (1526) kazanıldı. Böylece Macaristan alındı
-I. Viyana Kuşatması yapıldı (1529)
-1533 istanbul antlaşması ile Avusturya kralı Osmanlı sadrazamına eşit sayıldı. Osmanlı Avusturya arasındaki ilk antlaşmadır.
-Fransayla kapitülasyon anlaşması yapıldı
Denizlerdeki Gelişmeler:
-Rodos adası alındı (1522)
-Preveze Deniz Savaşıyla (1538) haçlı donanması yenilgiye uğratıldı ve Akdeniz’de egemenlik sağlandı.
-Trablusgarp alındı
-Cezayir alındı
-Cerbe adası alındı
-Hint Deniz seferleriyle kızıldeniz’de Osmanlı egemenliği sağlandı. Ancak istenilen başarıya ulaşılamadı
İran Seferleri: şah ismailin oğlu şah tahmasbın Osmanlı topraklarına saldırması üzerine iran üzerine 4 sefer düzenlendi. Seferler sonucu 1555 amasya antlaşması yapıldı. Bu antlaşma ile Bağdat, nahçivan, Erivan Osmanlı topraklarına katıldı. Antlaşmanın önemi ise İran ile Osmanlı arasında yapılan ilk antlaşma olmasıdır
II. SELİM (SARI SELİM) DÖNEMİ (1566-1574)
SADRAZAM SOKOLLU MEHMET PAŞA DÖNEMİ (1564-1579)
II. Selim en büyük şehzadenin sancağa çıkması ve sefere padişah yerine sadrazamın çıkması kuralını getirdi. II. Selim döneminde devleti yöneten asıl kişi Sadrazam Sokollu Mehmet Paşa’dır. Sadrazam Sokollu Mehmet Paşa 3 padişah döneminde de görev yapmıştır. Kanuni’nin son dönemlerinde, II. Selim döneminin tamamında, III. Murat’ın ise ilk yıllarında sadrazamlık yapan enderundan yetişme Sırplı bir devşirmedir.
Bu dönemde;
-sakız adası, yemen, Tunus alındı
-lehistan ve fas Osmanlı hakimiyetine alındı.fas’ın alınmasıyla kuzey afrika’nın fethi tamamlandı
– Kıbrıs alındı. Ardından gelen haçlı saldırısıyla 1571 inebahtı deniz savaşında Osmanlı donanması yakıldı.
Don-Volga Kanal Projesi: Safevileri baskı altına almak, Rusların Karadeniz’e inmesini önlemek, Orta Asya Türkleri ile ticari ilişkileri arttırmak, İpek yolunu canlandırmak amacıyla yapılmak istenmiş ancak proje hayata geçirilememiştir.
Süveyş Kanal Projesi: Kızıldeniz ve Akdeniz’i birleştirerek baharat yolunu canlandırmak amacıyla yapılmak istenmiş ancak yapılamamıştır. Süveyş kanalı 1869 yılında İngilizlerin çalışmalarıyla açıldı.