Liderin Tarifi

Liderin Tarifi

Fortune dergisinde yayımlanan bir tanıma göre, Lider, ortamdaki belirsizliği absorbe eden kişidir.” Bütanımda ‘ab sorbe eden’ yerine ‘emen’ kelimesinin olması tanımın vermek istediği anlamı tam olarak yansıtmamaktadır. Yine bu tanımdan hareketle bir organizasyonun başındaki kişinin liderliği ile ilgili en büyük başarı göstergesinin “belirsizlikleri ne kadar azalttığı” olduğu ana fikri iyice pekişmektedir. Tanımda geçen “absorbe eden” yerine “emen” kelimesinin bir alternatifi ise “ortadan kaldıran” olabilir. Ancak “emen” kelimesinin kasıtlı olarak kullanılmış olabileceği de göz ardı edilmemelidir. Demek ki, ortamda bir belirsizlik var ve lider bu belirsizliğin üzerinde yükseliyor. Aslında belirsizlik durumunun giderilmesi değil söz konusu olan. Belirsizlik, liderin güçlü kişiliğine ‘gömülmüş’ oluyor. Muhternelen, lider ortadan kaybolduğunda belirsizlik durumu yeniden belirecektir. Yani lider, belirsizliği ortadan kaldıran değil, mevcudiyetiyle belirsizliği erteleyen kişi oluyor. Dolayısıyla tanım, özünde güçlü bir tanım. İşaret ettiği ilginç politik, sosyal ve organi zasyonel hususlar da var. Tam bu noktada, liderin, belirsizliği emen veya ortadan kaldıran değil, olsa olsa ‘azaltan’ kişi olduğu da düşünülebilir. Çünkü belirsizliğin ortadan kalkması demek belirsizliğin yok olması, yani her şeyin belirginleşmesi anlamına gelebilmektedir. Oysa ihtimalci bir yakla şım ile bu da imkansızdır. Çünkü olasılık kümesindeki bir ihtimal “sıfır” olamaz. Sonuçta, belirsizlik her zaman vardır. Lider de bu tanıma göre belirsizliği ancak sıfıra yaklaştırabilir, yani azaltır. Ancak, takım içerisindeki diğer kişiler için var olan belirsizliklerin (göreli belirsizlikler) giderilmesi söz konusu ise bu durumda ‘ortadan kaldırma’ durumu da ger çeklenmektedir. Bu düşünce yapısı ile lideri ‘olsa olsa belirsizlikleri azaltır’ şeklinde değerlendirmek ise lidere haksızlık olacaktır. Lider, belirsizlikleri bazen azaltır bazen de ortadan kaldırır. Sonuçta, ‘azaltma’ perspektifi içerisinde tartışılan ‘göreli yok etmede’ de, ‘tamamen yok etme’ durumunda da, ‘içine gömme’ yorumunda da hep belirsizliğin ortadan kaldınlması vardır.

Tanım bu derece tartışılmış ve oturmaya yüz tutmuşken tanımın reddinin de mümkün olduğu unutulmamalıdır. Bir karşı görüş ve katkı olarak aşağıdaki açıklamalara bir göz atalım:
Lider, ne yapılacağına karar veren kişi olduğu için ortamdaki belirsizliği azaltan kişidir. Bunu da ekibinin iyiliği için yapmaz; elde ettiği lider konumunu devam ettirebilmek ve durumunu iyice sağlama alabilmek için yapar. Lider denilen kişilerin durumlarını sağlama aldıktan hemen sonra yaptıklan şey ise kendi konumlarını tehlikeye atacak kişileri ve olguları ortadan kaldırarak belirsizliği arttırmalarıdır. Daha önce karşılaşılmayan bu yeni belirsizlik ortamında, herkes patronun isteğine göre davranmaya başlar, ta ki patron bir şekilde yoldan çekilip yerine yenisi gelene kadar. ‘Li der=Patron’un dediğinden başka bir şey yapılamaz; çünkü patron yeni göreve geldiğinde hiç kimse dikkat çekmemek için patronun söylediğinden başka bir şey yapmaz (kurumun hayati fonksiyonlarını sürdürmesi için gerekli olan minimum karar almayı gerektiren durumlar dışında); patronun ne istediği ortaya çıktığında, herkeste, öne çıkma fırsatının ortaya çıktığına dair bir intiba uyanır ve herkes, patronun gözüne girmek için çalışır. Bu arada patronun istedikleri yapılır; son aşamada ise, patron, kendi kafasındaki planlara uymayan herkesi tasfiye ettiği için patronun dediği yapılır. Mümin Sekman, ‘Kişisel Ataleti Yenmek’ kitabında, “Yöneticide hangi karakter özelliklerinin olması onu bir Atalet Kıran Lider yapar?” sorusuna şu cevapları veriyor:

Kestirilebilirlik: Yöneticinin hangi durumda ne yapacağının öngörülebilir olması hâlidir. Buna, karakter değişmezliği de denir. Bir yaptığı diğerini tutmayan kişilikteki insanlar, güvensizlik ve demotivasyon yaratarak insanları atalete sürüklerler.

Dürüstlük / Bütünlük: Yönetenin söylediği ile yaptığı ve inandığı, uyumlu ve tutarlı olmalıdır. Verdiği sözü tutmak ve tutamayacağı sözü vermemek bütünlüğün bir parçasıdır.

Kararlılık: Eyleme geçen insanların sonuç alıncaya kadar planı uygulamakta ısrar etmeleridir.
Coşkunluk: İnsanları harekete geçiren liderin coşkun hâlidir.
Öz Denetim: Liderlerin sahip olduklan ve sahip olmaları gereken temel özelliklerden biri de güçlü bir iradeye sahip olmalarıdır. Liderler, iç disiplinleri gelişmiş olması gereken insanlardır. Çünkü onları denetleyebilecek en önemli güç yine kendileridir.
Çalışkanlık: Atalet kırıcılar, gayretli ve çok çabalayan insanlardır.
İdealistlik: İdealist liderler, kendilerini ve insanları oldukları gibi değil, olmaları gerektiği gibi kabul ederler. Kurnaz yöneticiler ise insanlan olmaları gerektiği gibi değil, oldukları gibi kabul edip onların zaaflarından yararlanmaya çalışırlar.