Kut Nedir?
İslam öncesi İlk Türk Devletlerinde ortaya çıkan ve Hakan’a ülkeyi adaletli bir şekilde yönetmesi için bu görevin kan yoluyla Tanrı tarafından verildiğine olan inançtır Kut inancı.
Peki Bu İnanç Nasıl ve Neden Ortaya Çıkmıştır?
İlk Türk Devletleri boyların bir araya gelmesinden oluşan temelde çok parçalı yapılardır. Her boy dolayısı ile her boyun başındaki bey ayrı ayrı askeri güçtür. Hal böyle olunca devletin başındaki Hakan’ın mutlak otoritesini güçlü kılabilmesi adına iktidarını Tanrıya/dine bağlaması önemli bir adımdı. Elbette Tanrı tarafından verilmiş bir yetkiyi sorgulamak kolay olmayacaktı.
Kut Anlayışının Neden Olduğu Sorunlar Nelerdir?
Kut hakanın kanında olduğuna göre, kan bağıyla bağlı olduğu tüm aile fertlerinin de kanında kut olduğunu düşünürsek hakan öldükten sonra aile fertleri arasında çıkabilecek taht kavgalarını ve bu kavgaların ülkeye zararlarını tahmin etmek hiç de zor değil. Zaten uzunca bir süre -Osmanlıda 1. Murat’a kadar- ülke hanedanın ortak malıdır anlayışı vardı. Türklerin tarih boyunca kurduğu güçlü devletlerin kısa sürede yıkılmasının en önemli nedeni olarak bu anlayışın ortaya çıkardığı taht kavgalarıdır dersek çok da yanlış söylemiş olmayız.
İslamiyetin Kabulünden Sonra Kut Anlayışı
Türklerin islam dinine geçişiyle birlikte kut anlayışı temel felsefesini korumakla birlikte ufak değişikliklere uğramıştır. Yeni düşünceye göre hükümdarlara ülkeyi yönetme yetkisi Allah tarafından verilmiştir, hükümdar, Allah’ın adaletini ve islamı yaymak adına gaza ve cihad yapmakla görevliydi. Osmanlı da dahil kurulan tüm Türk-İslam devletlerinde hanedan üyelerinin boğularak ya da bir başka deyişle kanı akıtılmadan infaz edilmesinin nedeni de kanlarında bulunduğuna inanılan kut/kutsal unsurlardır.
Osmanlı Döneminde Kut İnancının Ortaya Çıkardığı Sorunların Ortadan Kaldırılmasına Yönelik Yapılan Değişiklikler
-1. Murat döneminde “ülke hanedanın ortak malıdır” anlayışının yerine “ülke padişah ve oğullarının malıdır” anlayışının getirilmesi.
-Fatih Kanunnamesiyle en yetenekli şehzadenin tahta çıkması ve kardeşlerini devletin geleceği adına öldürebilir yönündeki kardeş katlinin vacip hale gelmesi olarak da bilinen yasanın yürürlüğe girmesi.
-1. Ahmet döneminde en büyük ve tecrübeli hanedan üyesinin tahta çıkması olarak da bilinen Ekber-Erşed sistemin devreye girmesi.