Fransız İhtilali Osmanlı Devleti’ni Nasıl Etkilemiştir?

Sonuçları itibariyle sadece Fransa’nın değil dünya tarihinin de en önemli olaylarından biridir Fransız İhtilali… önemi ve etkileri itibariyle Yakın Çağ’ın başlangıcı olarak da kabul edilen Fransız İhtilalinin en fazla etkilediği bölge Osmanlı toprakları olmuştur.

1789 yılında Bastil Hapishanesinin basılıp buradaki mahkumların serbest bırakılmasıyla patlak veren Fransız İhtilali aslında halkın mevcut düzene tepkisi, bir “sabır taşması”dır. ancak eminiz ki sonuçlarının bu kadar infial yaratacağı, neredeyse bütün dünyayı etkisi altına alacağı, anlayış-düzen-fikir-düşünce-ideolojileri kökten değiştireceği kimsenin aklına bile gelmemişti…

İhtilal Öncesi Durum Nasıldı?: 1789 yani 18. yy. Avrupasının toplumsal yapısına bakıldığında, halkın kilise baskısı altında yaşadığı, sınıflı bir toplum yapısının olduğu, feodalite ile halkın ağır vergiler altında ezildiği bir manzara çıkar karşımıza. Hatta hemen hemen hepimizin duyduğu bildiği o meşhur “ekmek bulamazlarsa pasta yesinler” cümlesi bu dönemde sarf edilmiş bir cümledir. Bu sözün halkın durumundan haberdar olmayan Fransa kraliçesi Marie Antoniette’ye ait olduğu söylenir ancak bununla ilgili elde kesin bir kanıt yoktur. 5 mayıs 1789 tarihi başlangıç olarak kabul edilen Fransız İhtilali Avrupa’nın siyasi, ekonomik ve sosyal hayatını değiştirdi. Fransa’nın toplum yapısında çok büyük eşitsizlikler vardı. Soylular ve papazlar sınıfı imtiyazlara sahipti. Ticaretle meşgul olan ve şehir merkezlerinde oturan burjuvalar ise zengin olmuşlardı. Hiçbir hakkı olmayan köylüler ise çalışmak ve vergi vermekten başka hiçbir hakka sahip değillerdi. Fransa Kralı XVI. Louis yaptırmış olduğu Versailles sarayında lüks içerisinde yaşıyor ve her türlü israfı yapmaktan geri kalmıyordu. tüm bu olumsuzluklar içinde dönemin aydın yazarları J. J. Rousseau, Voltair, Montesguieu halkı bilinçlendiriyordu.

takip eden olumsuz dönemde Fransız İhtilali patlak verdi. Siyasi, dinî, ekonomik nedenlerle meydana gelen ihtilal, Fransa’yı çok farklı yerlere taşıdı ve o tarihten sonra meydana gelen tüm milliyetçilik ayaklanmalarına temel teşkil etti.

Fransız İhtilalinin Osmanlı Devleti’ne Etkileri: Fransız ihtilali sonucunda, bazı yeni devletler kurulurken, bazı büyük devletler parçalandı. Osmanlı Devleti, Avusturya-Macaristan,  en olumsuz etkilenen devletler oldu. Zira özellikle Osmanlı Devleti çok uluslu bir imparatorluk durumundaydı ve milliyetçilik fikrinin etkisiyle gayrimüslim Osmanlı halkı milliyetçilik yönünde ayaklanmalara başladı. İhtilalin en önemli mesajı “milletlerin kendi kaderini kendisinin belirlemesi” prensibi milletlerarası camiaya yerleşti.

büyük devletler Osmanlı’nın içişlerine müdahale ediyorlar ve her taraftan Osmanlıyı çökertmeye çalışıyorlardı. 1839 Tanzimat Fermanı ve daha sonra Avrupalı devletlerin baskıları sonucunda, 1856 yılında ilan edilen Islahat Fermanıyla gayrimüslim tebaya çok geniş haklar veriliyordu. ancak asıl amaç gayrimüslimlere hak verilmesi değil, Osmanlı Devleti’ni tamamen parçalamaktı.

Çeşitli ırkları, farklı dinlere mensup milletleri bünyesinde barındıran Osmanlı Devleti için milliyetçilik akımı gerçek bir felaket olmuştur. Avrupalı devletlerin baskıları sonucunda Osmanlı Devleti her tarafında isyanların başladığı, her devletin müdahalesinin olduğu bir devlet haline gelmişti. Tüm planlar Osmanlı’yı parçalamak için yapılıyordu.

-1804 tarihinde Sırplar isyan etmişlerdir.

-1821’de Rumlar ayaklanması sonucu  1830 yılında Yunanistan bağımsız olarak bir devlet kurmuştur.

-1878’de Ruslarla imzalanan Berlin Antlaşması sonucu Sırbistan, Karadağ, Romanya da bağımsız oldu

-1908 II. Meşrutiyet döneminde Avusturya-Macaristan, Bosna-Hersek’i topraklarına kattı. aynı dönemde Bulgaristan da bağımsız oldu.

-Balkan Savaşları sırasında Arnavutluk da bağımsızlığını ilan etti. Arnavutluk, Osmanlı’dan bağımsız olan son Balkan Devleti oldu.

Sonuç olarak 1789’da ortaya çıkan milliyetçilik akımlarıyla ilgilenmeyen Osmanlı bu akımdan en çok zarar gören devlet olmuştur. 1922 yılına gelindiğinde artık Osmanlı Devleti tamamen parçalanmış, yeni milletler, yeni devletler ortaya çıkmıştır.