Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi dersinin ilk ünitesi olan “XX. yy. Başlarında Dünya” bölümünün “İki Savaş Arası Dönemde Avrupa ve Dünya” konusuyla ilgili özet ders notları aşağıda verilmiştir. önceki konuların ders notlarına buradan ulaşabilirsiniz.
İKİ SAVAŞ ARASI DÖNEMDE AVRUPA
1) Barışın Sürekliliğini Sağlama Çabaları
Milletler Cemiyeti: I. Dünya Savaşı’ndan sonra dünya barışını ve sürekliliğini sağlamak amacıyla 10 ocak 1920 tarihinde Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i Akvam) kuruldu. başlangıçta 18 üyesi olan Millwetler Cemiyeti’ne Türkiye 1932 tarihinde üye olmuş, cemiyetinin üye sayısı 63’e kadar çıkmıştır.
Locarno Antlaşması: Locarno Antlşaması I. Dünya Savaşı sonrası, dünya barışını korumaya yönelik bir diğer gelişmedir. 1 aralık 1925 tarihinde Londra’da imzalanan bu antlaşmaya katılan devletler Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Belçika, Polonya ve Çekoslovakya’dır. bu antlaşma Avrupa’da gerginliği azaltsa da bu durum kalıcı olamadı.
Briand-Kellog Paktı: ABD önderliğinde 27 ağustos 1928 tarihinde Paris’te imzalanan bu pakta katılan ülkeler İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya, Polonya, Çekoslovakya ve Belçika’dır. birlik savunmaya dayanmayan savaşı kanun dışı saymış ve uluslararası anlaşmazlıkların barışçı yollarla çözülmesini esas almıştır.
tüm bu çabalara rağmen uluslararası anlaşmazlıklar ve çıkar çatışmaları devam etmiş, II. Dünya savaşının çıkması da engellenememiştir.
2) Avrupa’da Sosyal ve Ekonomik Hayat
I. Dünya Savaşı milyonlarca insanın ölmesinin yanı sıra ABD ve Avrupa’nın siyasi, sosyal ve ekonomik hayatında önemli değişikliklere yol açtı. savaş nedeniyle başta ağır sanayi, silah ve motorlu taşıt imalatı canlandı. yeni üretim teknikleri ve teknolojiler devreye girdi. sanayileşmiş ülkelerin çoğunda ekonomik atılımlar yaşandı. en ağır darbeyi Orta ve Doğu Avrupa aldı. SSCB, sınırlarını ticarete kapatırken Almanya’da hızla yükselen enflasyon ekonomik felç oluşturdu. buna bağlı olarak işsizlik arttı. kırsaldan kentlere göç hızla arttı. avrupa ekonomisi ancak 1924’ten sonra düzelmeye başladı.
3) Totaliter rejimlerin kuruluşu
a) İtalya’da Faşizm: İtalya, I. Dünya savaşından umduğunu alamamış ve hatta savaş nedeniyle sosyal ve ekonomik anlamda büyük sıkıntılara girmişti. giderek büyüyen bu sıkıntılar sonucunda darbe yapılmasından çekinen hükümet istifa etmiş ve 1922 ‘de İtalya başbakanlığına Faşist parti lideri Benito Mussolini geldi. Mussolini iktidarının ilk yıllarında ülkede kanun, hakimiyet ve kamu düzeni tam anlamıyla sağlandı. ancak Mussolini faşist bir liderdi ve O’na göre “her şey devlet içindi ve birey devletle uyumlu olduğu ölçüde önemliydi”. Mussolini’nin dış politikada ise pek barış yanlısı olduğu söylenemezdi. bu düşüncesini de “sürekli barış ne mümkün ne de faydalıdır” sözleriyle dışa vuruyordu.
b) Almanya’da Nazizm: I. Dünya savaşı sonrası Almanya’da imparatorluk yıkılarak cumhuriyet ilan edilmiştir. ancak Versay antlaşmasının da etkisiyle iç karışıklıklar artmış, iç politika ve ekonomi çöküşe geçmişti. kurulduğu günden beri Versay antlaşmasını yok edilmesini ve Alman ırkının üstünlüğünü savunan Nazi Partisi 1924 seçimlerinde ilk kez parlamentoya girdi ve 1932 seçimleriyle birinci parti oldu. böylece Adolf Hitler başbakan oldu. daha sonra meclisten 4 yıl süre ile olağanüstü yetkiler alan Adolf Hitler, diktatörlüğünü ilan etmiş oldu. Nazi Partisi, Alman milletinin ekonomik, kültürel ve sosyal hayatını her yönüyle kontrol altına aldı.
diğer yandan İspanya’da da Franco liderliğindeki milliyetçiler ile cumhuriyetçiler arasında iç savaş yaşanıyordu. bu iç savaş 1939 yılında Franco’nun galip gelmesiyle son buldu.
İKİ SAVAŞ ARASI DÖNEMDE DÜNYA
I. Dünya Savaşı toplumları siyasi, ekonomik, kültürel vb. bir çok alanda önemli ölçüde etkiledi. I. ve II. Dünya Savaşı arasında geçen dönemde dünyada yaşanan gelişmeler genel olarak şöyledir;
-sanayide kullanılan petrol ve elektrik günlük hayata girdi. elektrikli araçların evlerde kullanımı arttı.
-Avrupa’da kara ve demiryollarının yapılmasıyla ulaşım kolaylaştı. havacılık teknolojisinin de gelişimiyle uçaklar da kullanılmaya başladı.
-şehircilik ve mimari gelişti. gökdelen sayısı arttı. büyük şehir projeleri tasarlandı.
-iletişim araçlarının gelişmesiyle haberleşme kolaylaştı. radyo önem kazandı. buna bağlı olarak caz, klasik müzik, tiyatro halka ulaştı.
-fotoğraf, çizgi film ve sinema gibi görsel sanatlarda önemli gelişmeler yaşandı. Tenten, Temel Reis (popeye), Süpermen gibi çizgi film kahramanları bu dönemde doğdu. dünyadaki siyasi gelişmelerle birlikte sinema propaganda aracı olarak kullanılmaya başlandı.
-Bilimde özellikle fizik alanında önemli gelişmeler yaşandı. Einstein’in izafiyet teorisi yeni bir çığır açtı. nükleer proton, pozitif elektron, ve nötron keşfedildi
-sağlık alanında bazı hastalıkların tedavisi için aşı ve ilaç bulundu. organ nakli başladı. tüberküloza karşı ilk etkili ilaç olan BCG aşısı bulundu.