Faiz Nedir?
Faiz, belirli bir tutardaki paranın belirli bir süre için kullanılması karşılığında para sahibine ödenen ücret veya (para sahibi için) elde edilen kazançtır. Faiz için verilen paraya ise anapara denir. Faiz miktarı anaparanın yüzdesi şeklinde hesaplanır. Örneğin 10.000,00₺ için 1 aylık %3 faiz alınması demek, 10.000,00₺ nin bir ay kullanılmasına mukabil faiz olarak anapara olan 10.000,00₺ den hariç olarak 300,00₺ daha ödeneceği (faiz oluşacağı / tahakkuk edeceği) anlamına gelmektedir.
Basit Faiz Nedir?
Basit faiz, belirli bir paranın belirli bir süre kullandırılması neticesinde elde edilen kazancı yani normal faizi ifade eder.
Faiz, basit faiz hesaplama veya bileşik faiz yöntemine göre hesaplanır. Genel olarak kısa vadeli şeklinde ifade edilen bir yıla kadar vadeli finansal işlemlerde basit faiz yöntemi, bir yıldan uzun süreli işlemlerde ise bileşik faiz yöntemi kullanılır. Fakat son yıllarda paranın öneminin artması ve yüksek faizler sebebiyle kısa vadeli işlemlerde de bileşik faiz hesaplama yönteminin kullanımı yaygınlaşmıştır.
Basit faiz hesaplama kullanılırken faiz tutarı hesaplanırken vade müddetince aynı anapara üzerinden hesaplama gerçekleştirilir.
Basit faiz hesaplamada aşağıdaki temel formül kullanılır;
I = P.r.t
I = Basit faiz miktarı
P = Anapara
r = Faiz oranı
t = Vade, süre, zaman
Formülde “P” sembolü ile gösterilen anapara, bir finansal işlem sırasında verilen veya alınan parayı ifade etmektedir. “r” sembolü ile gösterilen faiz oranı, paranın kullanılması ya da kullandırılması karşılığında uygulanan faizi gösterir. “t” sembolü ile gösterilen vade ise, paranın kullanıldığı ya da kullandırıldığı süreyi ifade eder.
Faiz oranları genelde yıllık olarak belirtilir. Faiz oranı herhangi bir dönem için belirtilmemişse daima yıllık olarak düşünülür. Bir yıldan daha kısa dönemler için faiz oranından konuşulacaksa, bu döneme ait faiz oranının, özellikle belirtilmesi gereklidir. Örneğin 6 aylık faiz oranı % 30, aylık faiz oranı %10 gibi.
Basit Faiz Örnekleri
Herhangi bir bankaya 6 ay vadeyle 250,00₺ para yatırılmış diyelim. Banka faiz oranı % 10 olduğunu farz edelim 6 ay sonra bankadan alınacak faiz tutarı nedir?
Yatırılan paradan 6 ay sonra 12,50₺ faiz alacağı olur. Faiz hesaplarken excel kullanılarak daha hızlı ve doğru bir şekilde yapılabilir. Bir defa hesaplama tablosu oluşturularak benzer nitelikteki diğer işlemlerde sadece veriler girilmek suretiyle, problemin çözümü gerçekleştirilebilir. Örneğin, basit faiz hesaplama faiz tutarının hesaplanması aşağıdaki işlem adımları izlenerek Excel de hesaplanabilir.
İşlem Adımları:
- Excel de yeni bir çalışma sayfası açıyoruz.
- B6 hücresine konu başlığını ve basit faiz hesaplama faiz tutarının bulunma formülü yazılarak ana başlığı oluşturuyoruz.
- Hesaplamada kullandığımız sembollerin de görülmesi açısından, B8C12 hücrelerine sembolleri ve bunlara karşılık olan anlamları yazıyoruz.
- Sonra, E8 hücresine anapara miktarını (bu örneğimizde 250,00₺), E9 hücresine faiz miktarını (faiz tutarı %10 için 0,1 olacak şekilde), E12 hücresine de vadeyi (vadeyi girerken, örneğin 6 ay için 6/12, 150 gün için 150/365 olacak şekilde) girmelisiniz.
- En önemli nokta formülün excel hesaplama yöntemi ile oluşturulmasıdır. Basit faiz hesaplama tutarı, anapara, faiz oranı ve vadenin çarpılması ile bulunduğu için, E12 hücresine, bu üç verinin çarpım sonucunu verecek formül girilir. Bu veriler E8-E9 ve E10 hücrelerinde olduğu için, E12 hücresine (E8. E9 .E10) şeklinde bir formül girilir. Formül bu şekilde girildiğinde, sonuç E12 hücresinde otomatik olarak çıkar.
Basit Faizde Gelecekteki Değer (Baliğ)
Anapara ve faizin toplamına baliğ denir. Ünitede “S” sembolü ile gösterilen baliğ şöyle hesaplanır:
S = P + I I = P.r.t olduğu için eşitlikte yerine konursa;
S = P + P.r.t olur. Eşitliğin sağ tarafı P parantezine alınırsa;
S = P.(1 + r . t) yazılabilir. “S” değeri; P kadar anaparanın “r” faiz oranıyla “t” devre sonunda alacağı değeri gösterir. Başka değişle “S” değeri “P” nin gelecekteki değeri olmaktadır.
Örneğin
Bir şirket bir finans kurumundan 250,00₺ kredi alıyor. Faiz oranı % 7 vadesi ise 10 ay olduğuna göre, şirketin vade sonu bankaya ödeyeceği toplam tutar ne kadar olacaktır?
Hesaplamalar sırasında yuvarlama yapılmak istenirse virgülden sonra gelen sayıya bakılır eğer bu sayı 5’ten küçük olursa ihmal edilmekte, şayet 5 ve üstü ise virgülden önceki rakam 1 arttırılarak bir üste tamamlanır.
Şirketin % 7 faizle ve 10 ay vade ile almış olduğu 250,00₺ krediyi vade tarihinde 264,58₺ olarak ödemesi lazım gelir, Bu işlemde faiz tutarı da şöyle hesaplanır:
I = S – P
I = 264,58 – 250= 14,58TL
Tam ve Yaklaşık Zaman
İki tarih verildiği zaman, iki tarihin arasındaki gün sayısı hesaplanırken kullanılan yöntem iki kısımdır. Birincisi, ilk gün hariç tüm günlerin dâhil edildiği tam zaman yöntemidir. İkincisi ise, ilk gün hariç ayların otuz gün, yılların üç yüz altmış gün olarak hesaplandığı yaklaşık zaman yöntemidir.
Tam (Gerçek) Faiz ve Ticari (Pratik) Faiz
Faiz hesaplarken eğer zaman gün olarak verilirse yıl 365, eğer yıl 366 gün alınırsa tam faiz, yıl 360 gün alınırsa ticari faiz hesaplanmış olur.
Küçük tutarlarda pek önemli olmamakla beraber büyük tutarlarda tam faizle ticari faiz arasındaki farklılık büyük olmaktadır. Özellikle gecelik faizin önemli olduğu zamanımızda tam faiz yönteminin kullanılması daha münasiptir. Ülkemizde mevduat faizleri hesaplamalarında genel olarak yıl 365-366 gün, kredi faizlerinin hesaplanmasında ise 360 gün baz olarak alınmaktadır.
Basit Faizde Şimdiki Değer
Şu ana kadar verilen veya alınan paranın belirli bir süre sonundaki değerinin nasıl hesaplandığı konusu üzerinde durduk. Şimdi gelecekte alınacak ya da verilecek bir paranın şu anki değeri üzerinde duracağız.
Gelecek bir değerin günümüzdeki değerini bulmaya iskontolama denir. Gelecekte bir miktar paranın şimdiki değeri daha önce de verilen baliğ formülünden faydalanılarak bulunabilir.
S = P (1 + r . t) idi.
S = Paranın gelecekteki değeri
P = Paranın şimdiki değeri
8 ay sonra alınacak olan 130,00₺’nin, faiz oranı % 5 ise bugünkü değeri nedir?
Faiz oranı % 5 ise 8 ay sonraki 130,00₺ nin şimdiki değeri 125,81₺ olmaktadır.
Şimdiki değerin Excel de bulunması yöntemli bir çalışma tablosu yapacak olursak E49 hücresine şimdiki değer formülü girilir, böylece, baliğ, vade ve faiz oranının belirli hücrelere girilmesi durumunda, bu günkü değer bulunmaktadır. Daha önce de belirtildiği gibi, Excel de çalışma tabloları hazırlayacak olanlar, kendi ihtiyaç ve fikirlerine göre farklı formatlar oluşturabilirler. Önemli olan formüllerin doğru oluşturulması ve işlemlerin mümkün olduğu kadar otomatik olarak yapılmasıdır.
Örneğin;
Bugün bir makina peşin olarak 500,00₺’ye ya da 8 ay vadeli olarak 590,00₺ ye alındığını farz edelim, Faiz oranı % 48 olursa alıcı için hangi seçenek daha uygun olur?
8 ay sonra verilecek olan 590,00₺’nin şimdiki değeri 446,97₺ olduğuna göre makinenin vadeli olarak alınması daha uygundur. Vadeli almakla alıcı 53,03 TL (500,00₺ – 446,97₺=53,03) tasarruf etmiş olur.