Âşık Veysel kimdir? Hangi dönemde yaşamıştır? Hayatı ve eserleri

Sivas’ın Şarkışla ilçesinin Sivrialan köyünde 1894 yılında doğdu. Babası, toprakla uğraşan bir rençber. Anası, yaman bir kadın!.. Ne yaman olduğunu, Aşığın hayatını öğrenirken göreceğiz.. Hayat hikâyesini onun ağzından öğrenen yakın dostu Ümit Yaşar Oğuzcan’dan dinleyelim:

Anası Gülizar, bir güz günü, köy dolaylarındaki Ayıpmar merasına koyun sağmaya gittiğinde, oracıkta bir yol üstünde doğurmuş Veysel’i… Göbeğini de

kendi eli ile kesmiş, yaman kadınmış Gülizar Ana, bebesini bir çaputa sarıp yürüye yürüye köye gelmiş… Babası Ahmet, bebeğin adını Veysel koymuş.

Yıllar geçmiş aradan, büyümüş, konuşmuş, yürümüş Veysel çocuk, böylece yedi yaşına varmış. O yıl, bir çiçek hastalığı salgını olmuş Sivas’ta. Küçük Veysel de yakalanmış. Sol gözünden “çiçeğin beyi” çıkmış, kendi deyimiyle… Göz akıp gitmiş. Sağ gözüne de perde inmiş önceleri. Yalnız ışığı seçebiliyormuş bu gözüyle… Babasına: “Çocuğu, Akdağmadeni’ne götür, orada bu gözü açacak bir doktor var” demişler, sevinmiş Ahmet Emmi…

Gel gör ki talihsizlik yine yakasını bırakmamış Veysel’in… Bir gün inek sağarken babası yanına gelmiş. Veysel ansızın dönüverince, babasının elinde bulunan bir değneğin ucu öteki gözüne girivermesin mi? Göz de akıp gitmiş böylece… Veysel’in, Muharrem adında bir ağabeyi, Elif adında bir kız kardeşi varmış. Hepsi çok üzülmüşler. Veysel’in kötü kaderine…

Babası, meraklı adammış… Halk ozanlarının şiirler okuyup ezberleterek avutmaya çalışmış oğlunu. Veysel, ilgi ile dinlermiş çalıp söylediklerini. Babası oğlunun hevesini görünce bir saz alıp vermiş ona. ilk saz derslerini, babasının arkadaşı olan Çamsıhlı Ali Ağa’dan almış… Ve gitgide kendini iyice saza vermiş Veysel… Ünlü halk ozanlarının şiirlerini çalıp söylemiş bir zaman…

Yirmi beş yaşındayken, (1919) anası-babası Veyseli Esma adında bir kızla evlendirmişler ve kısa bir süre sonra ikisi de göç etmiş bu dünyadan (1921)… Acı üstüne acı gelmiş ama, bitmemiş talihin kötü oyunu, ikinci çocuğu 10 günlükken, anasının memesi ağzına tıkanarak ölmüş, ardın da karısı, yanaşmalarıyla evden kaçmış. Bu olay, çok koymuş Veysel’e… Daha dertli olmuş ve iyice içine kapanmış. Karısı, koyup gittiğinde, bir kızı varmış Veysel’in, daha bir yaşını bile bitirmemiş. İki yıl boyunca kucağında gezdirmiş Veysel, ne çare o da yaşamamış.

Bu sıralar, Veysel’i yeniden evermişler. Şimdiki karısı, yedi çocuk vermiş Aşığa… Biri ölmüş, iki oğlan, dört kız, altısı sağ… Onlar da 18 torun vermişler Veysel’e.

Âşık Veysel, cumhuriyetin 10. yıl dönümüne rastlayan 1933 yılına kadar başka ozanların şiirlerini çalıp söylemiş. Kendi deyişlerini söylemekten utanır, çekinirmiş. O yıllarda tanınmış şairlerimizden Ahmet Kutsi Tecer tanımış Veysel’i. Onun ışık tutuculuğu ile Veysel’in şiirleri aydınlığa kavuşmuş. Veysel’in gün ışığına çıkan ilk şiiri, Gazi Mustafa Kemal Paşa için söylediği. “Türkiye’nin ihyası Hazreti Gazi” mısra ile başlayan şiirdir. Bundan sonra, bütün yazdıklarını çalıp söyler olmuş…

Veysel, 1933 yılma kadar, köyünden dışarı hemen hemen hiç çıkmadığı halde, bundan sonra bütün yurdu dolaşmış, yurdunun çeşitli şehirleriyle, kasabalarını köylerini tanımıştır. Halk ozanlarından en çok Karacaoğlan’ı, Yunus’u, Emrah’ı, Dertli’yi sever. Çağımız ozanlarından Ahmet Kutsi Tecer’in ayrı bir yeri vardır Veysel’de. Onun aracılığı ile bir süre köy enstitülerinde saz öğretmenliği de yapmış.

1952 yılında İstanbul’da büyük bir jübilesi yapılan Âşık Veysel’e, 1965 yılında T.B.M.M. tarafından “Anadilimize ve millî birliğimize yaptığı hizmetlerden dolayı” özel bir kanunla vatanî hizmet tertibinde aylık bağlamıştır.

Âşık Veysel, Sivrialan köyündeki bahçesinde ilk ağaç eken, fidan yetiştiren köylüdür. Âşıkların harman olduğu bölgesinde, hepsinden ayrı hepsinden özlü bir sesle sazına yumulmuş ve ölünceye kadar birbirinden güzel ve üstün şiirleri vermiştir:

Güzelliğin on par-etmez
Bu bendeki aşk olmasa.
Eğlenecek yer bulamam
Gönlündeki köşk olmasa

Kim okurdu, kim yazardı.
Bu düğümü kim çözerdi.
Koyun kurt ile gezerdi.
Fikir başka başka-olmasa.

Şiirlerinde aşk, ölüm ve toplum temalarını işledi. Samimiyeti fikirle bağdaştırmasını bilmiş seyrek saz şairlerinden biridir. Şiirlerinde, bir yandan Yunus’un, bir yandan Karacaoğlan’ın gölgeleri fark edilir. 1973’te köyünde ölmüştür

Dost, dost diye nicesine sarıldım
Benim sadık yârim kara topraktır.
Beyhude dolandım, boşa yoruldum
Benim sadık yârim kara topraktır.

Karnın yardım kazma ilen bel ilen
Yüzün yırttım, tırnağınan el ilen
Yine beni karşıladı gül ilen
Benim sadık yarim kara topraktır.

Türkler programından