1. Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi ve Önemi

1914 yılında başlayan ve dört yıl boyunca devam ederek 1918 yılında sona eren 1. Dünya Savaşı, Osmanlı Devleti’nin ittifak devletleri grubunda yer alarak pek çok cephede birden savaştığı bir olaydır. 1. Dünya Savaşı sırasında açılan cepheler arasında en önemlilerinden biri de Kafkas Cephesi’dir. Kafkas ve Kanal cephesi dışındaki diğer tüm cepheler itilaf devletleri tarafından açılmıştır. Kafkas cephesinin ittifak devletleri tarafından ya da başka bir deyişle Osmanlı Devleti tarafından açılmasının sebeplerini şöyle sıralayabiliriz:

-Rus saldırılarını durdurmak

-Kars, Ardahan ve Batum’u Ruslardan geri almak

-Bakü petrol bölgelerini ele geçirmek

-Orta Asya Türkleriyle birleşmek

-İngiltere’nin Hint sömürge yollarını kesmek

-Enver Paşa’nın Turancılık düşüncesi

Almanya’nın da rahatlamak adına yoğun teşvikleri sonucu Osmanlı Devleti tarafından Kafkas Cephesi açılmış ve harekete geçilmiştir. Osamnlılar’ın 22 Aralık 1914 günü Ruslara karşı taarruza geçmesi sonucu Azapköy ve Köprüköy savaşlarında başarı elde edilse de kalıcı olamadı. Kafkas cephesinde Ermeniler de Ruslara destek vererek Osmanlı askerlerini iki ateş arasında bırakmışlar, doğu bölgelerinde isyan faaliyetlerine girişmişlerdir. Ermenilerin bu zararlı faaliyetlerinin artarak devam etmesi sonucu 27 mayıs 1915’te tehcir kanunu çıkarılmıştır.

Kafkas Cephesi tarihe Sarıkamış Felaketi olarak geçen son derece trajik bir öyküye de dayanmaktadır. zira bölgenin ağır kış şartlarına rağmen askerlerin yazlık elbiselerle gönderilmesi ve yardım götüren geminin de Ruslar tarafından batırılması nedeniyle 90 bin askerimiz soğuktan donarak şehit olmuştur. bu felaket sonucu da Erzurum, Erzincan, Bitlis, Muş, Van ve Trabzon Rusların eline geçmiştir.

Çanakkale savaşlarından sonra Kafkas cephesine atanan Mustafa Kemal Paşa 1916’da Muş ve Bitlis’i Ruslardan geri aldı.
Rusya’da Bolşevik ihtilalinin başlaması (Ekim 1917) Kafkas Cephesinde Osmanlı lehine sonuçlar ortaya çıkarmış; Ruslarla Osmanlı arasında 15 Aralık 1917’de Erzincan Mütarekesi; Ruslar ile İttifak devletleri ve Osmanlı arasında 3 Mart 1918 ise Brest-Litowsk Antlaşması imzalanmıştır.
Brest Litovsk Antlaşması(3 Aralık 1918)
Rusya Kafkas cephesini terk ederek Kars, Ardahan ve Batum’u Osmanlı’ya geri verdi. bu antlaşmanın imzalanmasıyla Kafkasya, Galiçya, Makedonya ve Romanya cephesi kapanırken Kars, Ardahan ve Batum (elviye-i sease) Ruslar’dan geri alındı. Rusların Kafkaslardan çekilmesiyle Gümrü civarında İngilizlerin desteği sonucu Ermeni Devleti kuruldu.

Kafkas Cephesinin Özellikleri:

-Osmanlı’nın savaştığı ilk taarruz cephesidir.
-Osmanlı,  yenildiği halde  bu cephede toprak kazandı.
-Ruslar tarafından Osmanlı’ya karşı kullanılmaya çalışıldığından dolayı; bölgedeki Ermeniler 27 Mayıs 1915’de kabul edilen tehcir kanunu ile Suriye bölgesine gönderildi.

Kafkasya Cephesi’nin bilançosu çok ağır olmuştur. Doğu Anadolu ve Kafkasya’da 1 milyon 200 bin civarında müslüman göçmen durumuna düşmüştür.  Ermenilerin yaptıkları katliamlar, açlık, hastalık gibi sebeplerle hayatını kaybeden müslümanların sayısı ise 2,5 milyonu geçmiştir.