Türkiye’nin Yeraltı Kaynakları; Hangi Madenin Rezervi Ne Kadar?
Türkiye, yeraltı kaynakları açısından dünyanın en zengin ülkeleri arasında yer alıyor. öyle ki dünya madenciliğinde ülkemiz toplam üretimde 132 ülke arasında 28. sırada iken, maden çeşitliliği bakımından 10. sırada yer alıyor. ayrıca dünyada ticareti yapılan 90 madenden 77’si Türkiye’de mevcut durumda. ilk sırayı, 3.066 milyar ton ile dünya rezervlerinin yüzde 72′ini oluşturan, bor mineralleri alıyor. Türkiye’nin zengin kaynaklara sahip olduğu madenler arasında bor, linyit, mermer, perlit, pomza, feldspat, bentonit, barit, manyezit, sodyumsülfat, kayatuzu, trona, jips, stronsiyum tuzları, zeolit, olivin, asbest, lületaşı, sepiyolit, profilit, dolomit, kalsit, fluorit, kuvars-kuvarsit, siliskumu, zımpara, diyatomit, kireçtaşı yer alıyor.
Türkiye’nin teorik altın potansiyelinin 6 bin 500 ton olduğu tahmin ediliyor. Türkiye, bu potansiyelle dünyada ikinci potansiyel durumunda bulunuyor. Şu ana kadar yapılan çalışmalarla 600 ton altın varlığı görünür hale getirilirken, mevcut potansiyelin yüzde 10′u bulundu ve altın yataklarından şu ana kadar 50 ton civarında altın üretildi. Takı, mücevher tasarımında dünyanın önde gelen ülkeleri arasında yer alan Türkiye’de yılda 300 ton altın ithal ediliyor. Teorik jeotermal enerji potansiyeli 31 bin 500 MWt (megavat termal) olan Türkiye, bu potansiyeli ile dünyada 7′nci, Avrupa da ise birinci konumda bulunuyor.
Bazı endüstriyel hammadde mineralleri açısından ise çok daha fazla oranlarda rezerve sahip olan Türkiye’de maden ihracatının en büyük kısmını (yüzde 70-80′ini) endüstriyel hammaddeler oluşturuyor. Özellikle de 1 milyar doları aşan ihracatla mermer, 400 milyon dolar ihracatla bor önemli yer tutuyor.
Maden ihracatında bor, krom, selestit, manyezit, barit, mermer, ponza, feldspat gibi madenler ilk sırada yer alıyor. Türkiye’de yılda yaklaşık 60 milyon ton kadar üretilen kömür büyük çoğunluğunun termik santrallerde olmak üzere yurtiçinde tüketiliyor.
Diğer önemli maden rezervleri şöyle:
* Çinko-kurşun: Türkiye’nin metal içeriği olarak 860 bin ton kurşun, 2.3 milyon ton çinko rezervi bulunuyor.
* Demir: Ortalama yüzde 50-55 tenörlü işletilebilir demir rezervi toplamı 113 milyon ton dolayında bulunuyor.
* Krom cevheri:Türkiye’nin krom rezervi 26 milyon ton civarında.
* Bor: Türkiye 3 milyar 66 milyon ton olan bor rezervleri ile dünya bor potansiyelinin yüzde 72′sini elinde bulunduruyor.
* Alüminyum: Alüminyum üretimine uygun boksit rezervi 87 milyon ton civarında bulunuyor.
* Bakır: Türkiye’de toplam bakır rezervi, metal içeriği olarak 1.5 milyon ton bakır düzeyinde bulunuyor. Ekonomik olarak değerlendirilmeyen düşük tenörlü bakır kaynakları dahil edildiğinde toplam bakır kaynağı metal içeriği olarak 3.5 milyon tonu buluyor.
* Trona: Türkiye’nin Beypazarı ve Kazan yataklarıyla beraber toplam trona rezervi 836 milyon ton düzeyinde.
* Alçıtaşı: Büyük alçıtaşı potansiyeline sahip olan Türkiye’nin rezervleri tam olarak belirlenmedi. Yıllık alçı taşı üretimi 3 milyon ton civarında.
* Mermer ve doğal taşlar: Türkiye’nin 80 bölgesinde 150′den fazla değişik renk, desen, ve kalitede mermer rezervleri bulunuyor. Türkiye’nin mermer potansiyelinin 5.1 milyar metreküp civarında olduğu tahmin ediliyor.
* Seramik ve cam hammaddeleri: Sektörün ana ham maddesini kuvars, kuvarsit, kuvars kumu, feldspat, kil ve kaolen oluşturuyor. Türkiye’de 89 milyon ton kaolen, 354 milyon ton seramik ve refrakter kil, 239 milyon ton feldspat, 1.3 milyar ton kuvars kumu, 2.3 milyar ton kuvars-kuvarsit potansiyeli bulunuyor.
* Çimento ve diğer yapı malzemeleri: İnşaat sektöründe büyük oranda hafif yapı elemanı ve beton agregası olarak da kullanılan ponza potansiyeli 1.5 milyar metreküp, perlit potansiyeli ise 5.7 milyar ton düzeyinde.
* Bentonit: Türkiye’de Ankara Çankırı, Tokat, Edirne ve Ordu illerinde yoğunlaşan değişik alanlarda kullanılabilir 250 milyon ton bentonit rezervi bulunuyor.
* Manyezit: 41-48 manyezit içerikli 111 milyon ton manyezit rezervi bulunuyor. Kaynak: AA
*Boksit: Boksit madeninin işlenmesiyle alüminyum madeni elde edilir.boksit çok hafif olduğundan uçak sanayiinde, elektrik – elektronik sanayii, izolasyon malzemelerinin yapımında, konserve ve ambalaj sanayiinde, inşaat sektöründe ve otomotiv sanayiinde kullanılır. Boksit yatakları Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya) İslahiye (Gazi Antep) ve Milas (Muğla) civarında bulunur. Buralarda çıkarılan boksit, Seydişehir alüminyum tesislerinde işlenmektedir Alüminyumun hammaddesi olan boksit çok hafif olduğundan uçak sanayiinde, otomobil, ev, elektrik malzemesi yapımında kullanılır.
*Kükürt: Kimyasal özelliği nedeniyle tarım alanlarının ilaçlanmasında, asfalt yapımında,kimya ve boya sanayisinde kullanılır. Ayrıca kauçuğun işlenmesinde ve sülfirik asit üretiminde de kullanılır. En önemli kükürt yatağı olan Keçiborlu (Isparta) yöresindeki isletmeler kapatılmıştır. Kükürt üretimimiz petrol rafinerilerinin artıklardan ve ithalat yoluyla karşılanır. Ülkemizde kükürt yatakları Keçiborlu (Isparta) ve Milas (Muğla) çevresinde bulunmaktadır.
*Civa: Tek sıvı madendir.Zirai ilaçların yapımında, altın çıkarımında, kağıt ve suni gübre üretiminde, boya ve asit sanayinde kullanılır.Dünya üretiminde birinci sırada bulunmaktayız.Çıkarılan yerler: İzmir (Karaburun-Ödemiş), Manisa-Alaşehir ve Konya (Sarayönü)’dür.
*Fosfat: Kayaçlar halindeki tuz bileşikleri olan fosfat, petrokimya sanayii, gübre sanayii, çimento, cam ve seramik sanayii gibi birçok alanda kullanılır. Türkiye’deki fosfat yatakları sınırlı sayıda olup bunlar Adıyaman, Bingöl ve Bitlis illerindedir. Buralardan elde edilen fosfat Mardin (Mazıdağı) fosfat isletmelerinde islenir Yeterli olmadığı için ithal edilirsuni gübrenin hammaddesidir..Dünyada Fas, Tunus ve Cezayir’de çıkartılır.Ülkemizde Mardin’den (Mazıdağı) çıkartılır.
*Volfram: Çok sert olması nedeniyle özel sanayi çeliği olarak kullanılır. Demiryolu, iş makineleri, uçak ve gemi yapımı yanında, ampüllerde enerjiyi ışığa çevirmede kullanılır. Bursa Uludağ’da çıkarılıp işletilmektedir. Fakat son yıllarda üretimi durmuştur.
*Asbest: Amyant olarak ta bilinen asbest,lif halindedir.tıpkı pamuk ya da yün gibi eğrilerek iplik haline getirilebilir,kumaş biçimde dokunabilir,dövülerek keçeleştirilebilir.asbest bezi;fren balatalrında,debriyaj kaplamalarında,ateşe dayanıklı elbise ve iş eldivenleri ile sıcak malzeme taşıyan bantların yapımında kullanılır.14 bin °C sıcaklığa dayanır. Konserojen madde bulundurması nedeniyle, kullanımı sınırlandırılmıştır. Eskişehir, Bursa, Erzincan, Hatay, Kars, Ağrı, Malatya, Sivas, İskenderun, Uşak ve Konya’da çıkarılır.
*Antimon: Antimon cevherinin demir tozu ile ısıtılması yoluyla elde edilen antimon, matbaacılık, ilaç, cam ve seramik sanayii gibi alanlarda kullanılır. Antimon yatakları Balıkesir, Tokat. Kütahya, İzmir. Bilecik ve Niğde illerinde bulunur.
*Lüle taşı: Pipo ve süs eşyası yapımında kullanılır.Dünyada ve Türkiye’de sadece Eskişehir’de çıkarılır.
*Nikel: Sanayide demir, bakır, alüminyum ile alaşım yapımında kullanılır.Tuzlu suya dayanıklıdır.Bu nedenle gemi yapımında kullanılır.Ülkemizde Manisa ve Turgutlu’da çıkarılır.
*Oltu taşı: Tesbih ve süs taşı olarak kullanılır.Erzurum’un Oltu ilçesinde çıkarılır.
*Gümüş: Eti Gümüş AŞ tarafından 1987 yılından beri üretim yapılan gümüş madeni, Kütahya yakınlarında yer alıyor. Bu madende 22 milyon ton civarında ortalama 180 gr/ton gümüş içeren rezerv bulunuyor. Yıllık ortalama gümüş üretimi 90 ton civarında. Granüle olarak üretilen rafine gümüşün tamamı iç pazarda değerlendiriliyor.